Τι είναι ο στραβισμός;
Ο στραβισμός είναι η πάθηση που τα μάτια δεν κοιτάζουν και τα δύο παράλληλα, αλλά το ένα μάτι βλέπει ίσια μπροστά και το άλλο στρέφεται προς μία άλλη κατεύθυνση.
Το μάτι μπορεί να αποκλίνει προς τα μέσα (εσωτροπία) ή προς τα έξω (εξωτροπία), και πιο σπάνια προς τα πάνω (ανωτροπία) ή προς τα κάτω (υποτροπία). Δεν αποτελεί μόνο ένα εμφανές αισθητικό πρόβλημα, αλλά μπορεί να οδηγήσει στην πρόκληση αμβλυωπίας, δηλ. ενός τεμπέλικου ματιού με μόνιμα μειωμένη οπτική ικανότητα. Γιαυτό χρειάζεται να διαγνωσθεί και να αντιμετωπιστεί εγκαίρως.
Τα παιδιά με στραβισμό δεν βλέπουν διπλά γιατί ο παιδικός εγκέφαλος απορρίπτει την εικόνα που έρχεται από το μάτι που στραβίζει. Έτσι όμως το μάτι αυτό δε χρησιμοποιείται και γίνεται αμβλυωπικό (τεμπέλικο), έχει δηλαδή χαμηλή οπτική οξύτητα, η οποία αν δεν θεραπευτεί μέχρι την ηλικία των 7-8 ετών που αναπτύσσεται η νευρική οπτική οδός, παραμένει για πάντα χαμηλή στη διάρκεια της ζωής. Επιπλέον τα παιδιά αυτά δεν έχουν στερεοσκοπική, διόφθαλμη όραση και βάθος πεδίου.
Η θεραπεία του στραβισμού περιλαμβάνει 3 κύρια πράγματα: χορήγηση γυαλιών, κλείσιμο του καλού ματιού με ειδικό αυτοκόλλητο για να ενδυναμώσουμε εκείνο που στραβίζει και χειρουργική επέμβαση, όταν υπάρχει ένδειξη.
Ποιές είναι οι αιτίες του στραβισμού;
Ο συγγενής στραβισμός, υπάρχει από τη γέννηση ή εμφανίζεται στους πρώτους 6 μήνες της ζωής κι είναι η πιο συνηθισμένη μορφή στραβισμού, σε ένα ποσοστό 2% των παιδιών. Η κληρονομικότητα και η προωρότητα παίζουν σημαντικό ρόλο στην εμφάνιση αυτού του στραβισμού. Η αντιμετώπιση είναι σχεδόν πάντα χειρουργική και πρέπει να επιτύχουμε την ευθύαση των ματιών πριν την ηλικία των 2 ετών, για να κερδίσουμε διόφθαλμη όραση.
Ο επίκτητος στραβισμός εμφανίζεται αργότερα, συνήθως μεταξύ 2 και 7 ετών. Μπορεί να οφείλεται σε :
- Η μέτρια και η υψηλή υπερμετρωπία (>3 βαθμοί) μπορεί να προκαλέσει συγκλίνοντα στραβισμό όπου το ένα ή και τα δύο ματάκια φεύγουν προς τα μέσα, προς την μύτη. Προσαρμοστικός ονομάζεται ο στραβισμός που οφείλεται σε υψηλή υπερμετρωπία, και συνήθως διορθώνεται με χορήγηση γυαλιών με την πλήρη υπερμετρωπική διόρθωση, χωρίς να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση.
- Μέτρια ή και υψηλή συγγενής μυωπία, μπορεί να συνοδεύεται με αποκλίνοντα στραβισμό, όπου το ένα ή και τα δύο μάτια φεύγουν προς τα έξω. Αυτός μπορεί να είναι διαλείπων, δηλαδή εμφανίζεται κατά διαστήματα, ειδικά όταν το παιδί είναι κουρασμένο, νυστάζει, είναι άρρωστο ή κλαίει. Μπορεί επίσης να κλείνει το ένα μάτι στον ήλιο.
- Ενα ετερόπλευρο υψηλό διαθλαστικό σφάλμα (μυωπία, αστιγματισμός) ή συγγενής καταρράκτης, δηλαδή η από την γέννηση θόλωση του φακού του ματιού ή και άλλες συγγενείς αναπτυξιακές ανωμαλίες, συχνά οδηγούν σε αποκλίνοντα στραβισμό ενός ματιού.
Πότε πρέπει να γίνεται η οφθαλμολογική εξέταση στα παιδιά;
Μόνο με τον προληπτικό οφθαλμολογικό έλεγχο από παιδοφθαλμίατρο μπορούμε να διαγνώσουμε εγκαίρως την πάθηση, να συνταγογραφήσουμε τη σωστή διόρθωση μετά από εξέταση κυκλοπληγίας (με σταγόνες) και να προβούμε σε ότι άλλο χρειάζεται για να μειώσουμε/θεραπεύσουμε τον στραβισμό και την επακόλουθη αμβλυωπία-οπτική αναπηρία.
Ο έλεγχος πρέπει να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα εφόσον έχουμε διαπιστώσει ότι τα μάτια του παιδιού δεν είναι ίσια, από την ηλικία των 6 μηνών. Όταν δεν υπάρχει κάποια υπόνοια για στραβισμό, πάλι πρέπει να ξεκινά ο προληπτικός έλεγχος από την προσχολική ηλικία των 4-5 ετών, ειδικά όταν υπάρχει κληρονομικό ιστορικό για τεμπέλικο μάτι ή υπερμετρωπία στους γονείς, προωρότητα ή άλλες συγγενείς παθήσεις-ανωμαλίες.
Είναι σημαντικό να διορθώνεται χειρουργικά ο στραβισμός όταν υπάρχει ένδειξη, γιατί πλην της οπτικού προβλήματος προκύπτει και αισθητικό θέμα, που σε μεγαλύτερη ηλικία δημιουργεί ψυχολογικά προβλήματα στο άτομο, καθώς μπορεί να γίνεται θύμα σχολικού εκφοβισμού (bullying) και κοροιδίας, και να έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση ως έφηβος και ως ενήλικας.
Τι είναι ο ψευδοστραβισμός;
Συχνά τα βρέφη και τα νήπια έχουν τον λεγόμενο “ψευδοστραβισμό”. Επειδή η βάση της μύτης είναι πλατιά, δίνει την ψευδή εντύπωση ότι τα μάτια έχουν συγκλίνοντα στραβισμό, ότι δηλαδή στρέφονται προς την μύτη, ειδικά όταν το παιδί κοιτάζει προς το πλάι, και κρύβεται το ένα μάτι από την πλάγια πτυχή των βλεφάρων ρινικά (επίκανθος). Πολλοί γονείς το παρατηρούν αυτό σε φωτογραφίες των παιδιών τους και ανησυχούν. Ο έλεγχος γίνεται όταν το παιδί κοιτάζει ευθεία μπροστά και ΟΧΙ στο πλάι, όπου βλέπουμε ότι η αντανάκλαση του φωτός από ένα μικρό φακό που ρίχνουμε πάνω στις κόρες των ματιών είναι κεντραρισμένη.
Αλλοτε πάλι δυστυχώς ο παιδίατρος που δεν γνωρίζει, καθησυχάζει τους γονείς ότι ένας αληθινός στραβισμός θα φτιάξει όταν το παιδί μεγαλώσει λίγο, και έτσι χάνεται πολύτιμος χρόνος.
Στραβισμός σε ενήλικες
Όταν παρουσιάζεται ξαφνικά στραβισμός σε ενήλικες, μπορεί να οφείλεται σε πάρεση κάποιου κρανιακού νεύρου, που νευρώνει τον αντίστοιχο μυ ή μύες του οφθαλμού. Αιτίες είναι : τραύματα του κρανίου, πρόπτωση βολβού, θυρεοειδική οφθαλμοπάθεια, όγκοι εγκεφάλου λόγω πίεσης στο νεύρο, μυασθένεια gravis, αγγειακά ισχαιμικά, μικροαγγειοπάθεια λόγω σακχαρώδη διαβήτη και υπέρτασης, ημικρανία, μη αντιρροπούμενος προυπάρχον στραβισμός, κλπ. Επειδή προκαλεί πολύ δυσάρεστη διπλωπία, ο ασθενής απευθύνεται άμεσα για οφθαλμολογικό, συστηματικό και απεικονιστικό έλεγχο, για να βρεθεί η αιτία του στραβισμού και να γίνει αντιμετώπιση. Συνήθως περιμένουμε κάποιους μήνες μέχρι να σταθεροποιηθεί η κατάσταση πριν προβούμε σε χειρουργική διόρθωση όταν αυτή χρειάζεται. Εως τότε ο πάσχων καλύπτει το ένα μάτι ή προσθέτουμε πρίσματα στα γυαλιά για να αποφύγουμε την ενοχλητική διπλωπία.